Helgarpabbinn – Skemmtanastjórinn
Pabbar.is fjalla um helgarpabba.

Iðulega berst mér til eyrna umkvörtun fráskyldra mæðra vegna agaleysi “helgarpabbans”. Börnin fara til pabba á föstudegi og koma dýrvitlaus og illa sofin til baka á sunnudagskveldi. Þegar ég hef hlustað eftir þessu hjá helgarpöbbum þá er þeirra upplifun önnur en mæðranna. Nokkur atriði standa upp úr í mínum huga.

• Helgarpabbinn sér börnin sín 6 daga á mánuði og vill því að þessir dagar séu sem ánægjulegastir fyrir bæði sig og börnin.
• Helgarpabbinn upplifir óöryggi í uppeldishlutverkinu, er ekki viss um rétt sinn, getu eða jafnvel kunnáttu sem uppalanda.
• Helgarpabbinn og barnsmóðir hans hafa mismunandi áherslur í uppeldismálum.
• Það er alveg sama hvernig helgarpabbinn reynir að haga uppeldinu, barnsmóðir hans finnur alltaf eitthvað til að setja út á.

Best er að byrja umræðuna á síðasta liðnum – eilífar útásetningar á uppeldisaðferðir barnsföður. Þegar svona er í pottinn búið snúast umkvartanirnar allt of oft ekki um uppeldisaðferðir heldur ósætti foreldra. Afleiðingar slíkra ósætta er efni í langa grein út af fyrir sig en ljóst er að farsælast fyrir börnin er að samskipti foreldra séu í það minnsta á kurteisum nótum. Ósætti milli foreldra bitnar alltaf á börnum, börnin lenda jafnvel í því hlutverki að ferja boð á milli ellegar að vera uppspretta neikvæðra frétta um hitt foreldrið. Slíkt hlutverk getur haft neikvæð áhrif á uppvöxt og þroska barna, auk þess að það hefur áhrif á tengslamyndun barna og foreldra.

Þetta leiðir okkur að næst síðasta atriðinu, mismunur áherslna í uppeldismálum. Foreldrar eru oft ekki samstíga í uppeldi, eða skoðunum á hvaða uppeldisaðferðum eigi að beita. Þetta getur valdið togstreitu milli foreldra og ekki síst hjá börnum, sem þurfa að búa við breytilegar reglur milli dvalarstaða. Það má segja að það sé kaldhæðið að þegar foreldrar hafa slitið sambandi eykst krafan á samhæfðar reglur í uppeldi barna og þar með krafan á samskipti milli foreldra. Með grunnreglum á ég við svefntíma, matartímar og helstu reglur er lúta að hegðun barna innan og utan heimilis. Eindregið er hægt að mæla með að foreldrar eyði smá tíma í að setja niður sanngjarnar reglur sem báðir aðilar treysta sér til að framfylgja. Þessar reglur þarf svo að endurskoða með tilliti til aldurs barna og breytinga í aðstæðum þeirra.

Að vera óöruggur sem uppalandi. Hver hefur svo sem ekki upplifað óvissu um það hvort uppeldisaðferðir eru að virka eða ekki? Hvort rétt hafi verið að láta undan barninu eða skamma það við tilteknar aðstæður? Ekkert í uppeldi barna gefur 100% örugglega ákveðna niðurstöðu. Þegar við upplifum óöryggi er almennt farsælast að leita sér upplýsinga eða ráða vegna þess sem skapar óöryggið. Í dag eru til fjöldi möguleika á að leita sér upplýsinga vegna uppeldis mála. Hægt er að nálgast margþættar upplýsingar um uppeldi í tímaritum, t.a.m. uppeldi, á pabbar.is er einnig ýmislegt um uppeldi og heilsu barna og svona mætti lengi telja. Nánasta uppspretta upplýsinga eru aðstandendur og eigum við ekki að vera smeyk við að leita okkur ráða hjá þeim.
Þegar aftur við efumst um getu okkar eða rétt til að setja börnum okkar mörk og hafa afskipti af hegðun þeirra þá eru málin orðin eilítið flóknari. Fyrsta skrefið er að setjast niður og reyna að meta raunsætt getu okkar til að hafa afskipti af börnum okkar, síðan er gott að setja niður á blað hvað við teljum okkur geta gert. Er það innan okkar getu að setja börnum útivistartíma? Hvað ef börnin fara ekki eftir honum, hvað treysti ég mér til að gera svo þau fari eftir þeim mörkum sem ég set þeim. Eitt það algengasta sem ég verð var við er þegar foreldrar eru t.a.m. að koma börnum í háttinn. Jón minn farðu nú að sofa, Jón minn viltu nú hætta þessu söngli og fara að sofa, Jón minn ef þú hættir ekki að hoppa í rúminu og ferð að sofa þá geri ég hitt og þetta, Jón minn nú er nóg komið … Jón minn það eru tveir tímar síðan ég sagði þér að fara að sofa viltu… Svona halda samskiptin áfram ítrekað. Þar sem foreldrið hótar jafnvel róttækum aðgerðum vegna óhlýðni barns en stendur ekki við orð sín. Börn eru fljót að læra að þarna eru bara innantóm orð á ferðinni. Þau fara sínu fram eins og þeim hentar því að betri er neikvæð athygli en engin í sumum tilfellum. Þarna er geta foreldris til að fylgja orðum sínum eftir ekki meiri en svo að barnið tekur ekki mark á því sem foreldrið segir. Við pabbar höfum þá skyldu að ala börnin okkar upp, þar með skapast ákveðin réttur til beitingar uppeldisaðferða, við megum bara ekki vera ósamkvæmir sjálfum okkur í uppeldinu. Ef við segjum nei, þá verður það að standa og ef við segjum já þá verður það líka að standa. Ef óvissan um rétt þinn og getu til að ala barnið þitt upp nagar þig leitaðu þér þá ráðgjafar og eða stuðnings annað hvort þinna nánustu ættingja/vina ellegar hafðu samband við sérhæfða aðila svo sem sálfræðinga.

Þá er það uppspretta þessarar greinar, það er hinn algengi misskilningur helgarpabba að dvöl barnanna hjá þeim eigi að vera skemmtun frá upphafi til enda. Þessi misskilningur getur verið sprottinn af hinum ýmsu ástæðum. Þörf fyrir að vera vinsæll hjá börnunum sínum, sú hugmynd að verið sé að bæta fyrir fjarveru hina 24 daga mánaðarins, bæta upp missinn við skilnað, jafnvel bara sú einlæga þörf að gleðja börnin sín. Vissulega skilur það eftir skemmtilegar minningar og augnabliksánægju hjá bæði föður og börnum. Á móti kemur að börnin upplifa ekki þann ramma og öryggi sem þeim er oft nauðsynlegt til kjölfestu. Börn geta jafnvel kviðið komunni til pabba þar sem þau vita ekki hvað á að gera, hve mikill þeytingur verður á þeim. Þessi kviði getur birst móður sem aukin spenna, svefnörðuleikar eða jafnvel skapbreytingar hjá börnum. Vissulega eru börn misjöfn og þol þeirra fyrir breytileika er bæði einstaklings sem og aldursbundin. En almennt má segja að börn hafa ákveðna þörf fyrir ramma og skýr mörk, hafa þörf fyrir að vita hvað verður.
Helgarpabbar, það er ekki mikill vandi að hafa dvölina ánægjulega en veita börnunum jafnframt skýrann ramma og aðhald. Í stað þess að hafa algert frjálsræði hjá börnum hvað varðar leik og svefn er almennt betra að skapa ramma og jafnvel einhverskonar rútínu. Helgarnar snúast ekki um að skemmta sér og börnunum heldur um samvist með börnunum. Ég ræddi þetta við einn helgarpabba sem sagði að fyrsta hálfa árið sem hann gegndi þessu hlutverki hafi allt verið út og suður, sífeld keppni um að búa til nýja og nýja skemmtun. Hann var farinn að kvíða næstu pabba helgi af því að hann fann sig knúin til að hafa komið upp með nýja skemmtun, sem átti helst að slá út síðustu pabba helgi. Svo kom að því að hann varð mát og fór með börnin í sund og síðan farið heim og bakaðar pönnukökur, setið við eldhúsborðið og talað saman og loks farið í Trivíal. Þetta var indæll dagur. Næstu pabba helgi var hann búinn að plana ferð á Akureyri og ætlaði jafnvel á hestbak með börnin. Viti menn þegar hann kom að ná í börnin var það fyrsta sem annað barnið sagði við hann þegar hann gerði þeim grein fyrir áætlunum helgarinnar. “Pabbi getum við gert eins og síðast, farið í sund og verið saman heima og spilað og svoleiðis”. Úr því varð og hefur skapast hefð að baka pönnukökur og spila spil á laugardögum. Börnunum líður betur, hann tengist þeim betur og síðast en ekki síst barnsmóðir hans er hætt að kvarta yfir ósofnum pirruðum börnum þegar þau koma heim frá honum.

Hikið ekki  við að setja börnum ykkar sanngjarnar reglur og mörk. Ef börnin eru komin til vits og ára þá er gott að hafa þau með í ráðum. Nýtum þann tíma sem við höfum til þess að vera með börnunum, leika við þau, leyfa þeim að hjálpa til eða bara að horfa á sjónvarp saman. Síðast en ekki síst viðhaldið samskiptum við hitt foreldrið. Því þó þið búið ekki saman lengur þá eruð þið ennþá og verðið áfram foreldrar barna ykkar.

Hannes Jónas Eðvarðsson, félagsráðgjafi og sálfræðingur.